Thị trường chứng khoán phái sinh tại Việt Nam đã và đang thu hút sự quan tâm mạnh mẽ từ nhiều nhà đầu tư trong những năm gần đây. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều người chưa nắm rõ các khía cạnh quan trọng liên quan đến sản phẩm phái sinh. Vậy sản phẩm phái sinh là gì và những loại sản phẩm này hiện có ở thị trường Việt Nam? Cùng đi sâu vào tìm hiểu trong bài viết này.
Sản phẩm phái sinh là gì?
Sản phẩm phái sinh là gì
Sản phẩm phái sinh (CKPS) là một công cụ tài chính có giá trị phụ thuộc vào các loại tài sản cơ sở. Bản thân sản phẩm phái sinh không có giá trị nội tại mà được xác định dựa trên những tài sản này. Các tài sản cơ sở của sản phẩm phái sinh hiện nay thường được chia thành hai loại chính, đó là: hàng hóa (như thực phẩm và nông sản) và công cụ tài chính (lãi suất, trái phiếu, cổ phiếu).
Sản phẩm CKPS đóng vai trò như những công cụ giao dịch, giúp nhà đầu tư phòng ngừa rủi ro hoặc tìm kiếm lợi nhuận dựa trên biến động giá của các tài sản cơ sở. Với từng loại sản phẩm chứng khoán phái sinh mà nhà đầu tư lựa chọn, việc đưa ra các quyết định giao dịch cũng sẽ khác nhau nhằm tối đa hóa hiệu quả đầu tư.
Các loại sản phẩm phái sinh phổ biến
Sản phẩm phái sinh rất đa dạng và phong phú với nhiều người sử dụng khác nhau. Hiện nay, các nước trên thế giới đều đã xây dựng một thị trường phái sinh tổng thể dựa trên ba công cụ cơ sở, bao gồm: chứng khoán, hàng hóa và tiền tệ. Mỗi một lĩnh vực tài chính sẽ có những loại hàng hóa tương ứng khác nhau. Cụ thể:
Sản phẩm phái sinh tín dụng
Sản phẩm phái sinh tín dụng bao gồm tất cả các hợp đồng liên quan đến việc bảo hiểm rủi ro tín dụng. Những hợp đồng này có thể là loại hợp đồng bảo hiểm, hợp đồng hoán đổi rủi ro tín dụng hoặc các hợp đồng đầu tư liên quan đến các rủi ro tín dụng. Ngoài ra, còn nhiều loại hợp đồng khác đã được pháp luật quy định.
Sản phẩm phái sinh lãi suất tiền tệ
Sản phẩm phái sinh lãi suất tiền tệ bao gồm các loại hợp đồng liên quan đến lãi suất. Những loại hợp đồng này có thể là hợp đồng lãi suất với cùng một loại tiền, hợp đồng hoán đổi lãi suất đối với những giao dịch của hai loại tiền hay hợp đồng hoán đổi tiền tệ và còn nhiều loại hợp đồng khác. Bên cạnh đó, cũng còn một số hợp đồng phái sinh lãi suất khác đã được pháp luật quy định.
Sản phẩm phái sinh ngoại tệ
Sản phẩm phái sinh ngoại tệ là những sản phẩm bao gồm tất cả các hoạt động giao dịch liên quan đến ngoại tệ. Những hoạt động giao dịch liên quan đến ngoại tệ này có thể là giao dịch hoán đổi các ngoại tệ, giao dịch mua bán ngoại tệ hay nhiều loại giao dịch khác. Bên cạnh đó, cũng còn những giao dịch ngoại tệ khác được pháp luật thông qua theo quy định.
Sản phẩm phái sinh của giá cả hàng hóa
Sản phẩm phái sinh giá cả hàng hóa là sản phẩm bao gồm tất cả các hợp đồng liên quan đến giá cả hàng hóa. Những hoạt động giao dịch liên quan đến giá cả hàng hóa này có thể là hợp đồng tương lai giá cả của các sản phẩm hàng hóa hoặc giao dịch hoán đổi giá cả của các loại hàng hóa. Bên cạnh đó quán nhiều loại hợp đồng phái sinh giá cả khác của hàng hóa cũng đã được pháp luật thông qua.
Trên thị trường hàng hóa phái sinh, các sản phẩm được quy định bao gồm 4 nhóm mặt hàng như sau:
- Nông sản: gồm các loại đậu tương, ngô, khô đậu tương, dầu đậu tương, dầu nành, dầu cá, lúa mì.
- Nguyên liệu công nghiệp: gồm cao su, bông, đường, cacao, café.
- Kim loại: gồm bạc, bạch kim, quặng sắt, đồng.
- Năng lượng: gồm dầu thô WTI, dầu lưu huỳnh, xăng pha chế, dầu thô Brent, khí tự nhiên.
So với các loại sản phẩm khác, hàng hóa phái sinh mang lại nhiều lợi ích hơn cho nhà đầu tư hiện nay. Tại Việt Nam, khi thị trường cơ sở cổ phiếu là nơi thu hút nhiều nhà đầu tư lớn như doanh nghiệp, tổ chức chuyên nghiệp, thì thị trường phái sinh hàng hóa lại mở ra nhiều cơ hội cho rất nhiều đối tượng khác nhau. Dù là nhà đầu tư mới, ít vốn hay ít kinh nghiệm vẫn có thể tiến hành giao dịch mua bán kiếm lợi.
Những sản phẩm chứng khoán phái sinh hiện nay
Những loại sản phẩm phái sinh phổ biến
Hợp đồng kỳ hạn
Hợp đồng kỳ hạn là việc xác định giá trị giữa 2 bên về việc mua hay bán một tài sản bất kỳ vào một thời điểm được định trước trong tương lai. Mức giá sẽ được xác định trước tại ngày ký kết và tiến hành thực hiện giao dịch. Trong hợp đồng kỳ hạn, ngày ký kết và ngày giao hàng hoàn toàn tách biệt với nhau. Ngoài ra, nó còn được sử dụng để phòng ngừa rủi ro như mất giá tiền tệ hay những biến động giá hàng hóa.
Hợp đồng tương lai
Hợp đồng tương lai là một loại hợp đồng có kỳ hạn đã được chuẩn hóa giữa hai bên. Hợp đồng này nhằm mục đích trao đổi một tài sản cụ thể tại một thời điểm xác định trong tương lai với mức giá đã được thỏa thuận từ trước. Tài sản trong hợp đồng tương lai có thể là chứng khoán, tiền tệ hay một công cụ tài chính cụ thể.
Hợp đồng quyền chọn
Đây là một dạng hợp đồng của chứng khoán phái sinh cho phép người nắm giữ có quyền mua hoặc bán một khối lượng hàng hóa cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định từ trước vào một thời điểm cụ thể trong tương lai. Hàng hóa cơ sở có thể là cổ phiếu, cổ phiếu, trái phiếu, chỉ số trái phiếu hoặc tiền.
Hợp đồng hoán đổi
Hợp đồng hoán đổi là thỏa thuận được ký giữa hai bên trao đổi định kỳ những dòng tiền xác định trong tương lai, lấy một công cụ hoặc một mức giá để làm cơ sở. Hợp đồng hoán đổi được sử dụng trong trường hợp phòng ngừa các loại rủi ro về tài chính, giúp nhà đầu tư nhận được nhiều ưu đãi khi giao dịch.
Khám phá thêm: Đáo hạn phái sinh là gì?
Sản phẩm chứng khoán phái sinh (CKPS) đầu tiên
Hợp đồng tương lai chỉ số VN30
- Hợp đồng tương lai chỉ số VN30
Hợp đồng tương lai chỉ số VN30 là một sản phẩm chứng khoán phái sinh đầu tiên được triển khai bắt đầu ra mắt tại thị trường chứng khoán Việt Nam.
Hợp đồng tương lai chỉ số VN30 là việc thỏa thuận mua bán chỉ số VN30 theo một mức giá đã được định sẵn với ngày đáo hạn trong tương lai. Vào ngày thực hiện đáo hạn, nếu chỉ số VN30 cao hơn với hợp đồng giao dịch thì nhà đầu tư sẽ có lãi.
Công cụ này có lợi thế đòn bẩy và tính thanh khoản cao trên thị trường giao dịch. Từ đó sẽ giúp nhà đầu tư thu về những khoản lợi nhuận lớn với khoản tiền ký quỹ nhỏ. Ngoài ra, loại hợp đồng này nhà đầu tư còn có thể bán hợp đồng trong trường hợp thị trường giảm điểm nhằm giảm thiểu rủi ro.
Điều kiện để giao dịch đó là nhà đầu tư cần thực hiện ký quỹ với số tiền bằng 10% giá trị hợp đồng. Mặt khác, nhằm hạn chế việc thua lỗ, hợp đồng tương lai cũng cần được xác định và thực hiện thanh toán hàng ngày bởi trung tâm lưu ký.
- Hợp đồng tương lai trên trái phiếu chính phủ
Hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ sắp được ra mắt trên thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam. Đây là loại hợp đồng tương lai trên trái phiếu chính phủ với mức kỳ hạn 5 năm.
Phương thức thanh toán của loại hợp đồng tương lai này là thanh toán chuyển giao vật chất.
Loại hợp đồng này ra đời nhằm mục đích đa dạng hóa sản phẩm cho nhà đầu tư. Ngoài ra, còn giúp cho thị trường chứng khoán phát triển hơn rất nhiều về tốc độ lan triển quy mô.
Khi tiến hành đầu tư hợp đồng tương lai trên trái phiếu chính phủ, nhà đầu tư sẽ phải thực hiện 3 loại ký quỹ: ký quỹ biến đổi, ký quỹ ban đầu và ký quỹ đảm bảo thực hiện trong hợp đồng tương lai.
Những sản phẩm chứng khoán phái sinh (CKPS) sắp triển khai
- Hợp đồng tương lai của chỉ số HNX30
Bên cạnh chỉ số VN30, chỉ số HNX30 cũng là một chỉ số cơ sở cho loại hợp đồng tương lai.
Hợp đồng tương lai chỉ số HNX30 cũng sắp được triển khai trên thị trường.
Đây là chỉ số giá được tính theo phương pháp giá trị vốn hóa thị trường của 30 công ty đang niêm yết tại sàn Hà Nội.
Việc triển khai hợp đồng tương lai chỉ số HNX30 sẽ giúp nhà đầu tư hạn chế rủi ro so với hợp đồng tương lai trên cổ phiếu riêng lẻ.
- Chứng quyền có đảm bảo
Đây là loại công cụ cho phép người sở hữu có quyền thực hiện giao dịch mua hay bán một loại tài sản cơ sở bất kỳ theo một mức giá đã xác định trước hoặc vào đúng ngày đáo hạn.
Chứng quyền khi được triển khai trên thị trường chứng khoán phái sinh tại Việt Nam sẽ có tài sản cơ sở là cổ phiếu thuộc VN30 hoặc thuộc HNX30 đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn.
Với loại công cụ chứng quyền có đảm bảo, nhà đầu tư không cần thực hiện ký quỹ và giao dịch, thanh toán một cách dễ dàng. Ngoài ra, chứng quyền có đảm bảo chỉ có mức lỗ tối đa là khoản chi phí của chứng quyền. Từ đó giúp nhà đầu tư không gặp quá nhiều rủi ro khi thực hiện giao dịch.
Những lợi ích và rủi ro của sản phẩm phái sinh mang lại
Những lợi ích và rủi ro của sản phẩm phái sinh mang lại
Sản phẩm phái sinh là một cách thức tuyệt vời để đạt được các mục tiêu tài chính dễ dàng.
Ví dụ, một công ty muốn phòng ngừa rủi ro đối với việc tiếp xúc đến hàng hóa của mình thì có thể thực hiện giao dịch mua hoặc bán các dẫn xuất năng lượng như dầu thô tương lai. Tương tự, một công ty cũng có thể phòng ngừa rủi ro về tiền tệ của mình bằng cách thực hiện mua các hợp đồng kỳ hạn tiền tệ.
Các sản phẩm phái sinh cũng có thể giúp các nhà đầu tư tận dụng tối đa vị thế của họ. Chẳng hạn như bằng cách thực hiện giao dịch mua cổ phiếu thông qua quyền chọn cổ phiếu thay vì cổ phiếu. Những bất hạn chế chính của các công cụ phái sinh bao gồm rủi ro vốn có đòn bẩy hay rủi ro đối tác. Trong thực tế, mạng lưới hợp đồng phái sinh phức tạp có thể dẫn đến những rủi ro hệ thống.
Trên đây là những thông tin chia sẻ của FTV về sản phẩm phái sinh, hy vọng bài viết trên của chúng tôi sẽ giúp các nhà đầu tư sẽ hiểu rõ hơn về những vấn đề cần lưu ý khi giao dịch trên thị trường chứng khoán phái sinh.
FTV chuyên tư vấn đầu tư chứng khoán & hàng hóa phái sinh hàng đầu tại Việt Nam.
Thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay đang được đánh giá là kênh đầu tư hấp dẫn với nhiều yếu tố. Nếu nhà đầu tư đang muốn thử sức với đầu tư chứng khoán nhưng chưa có nhiều kinh nghiệm thì có thể liên hệ đến FTV chúng tôi. Tại FTV, các nhà đầu tư sẽ nhận được những phương pháp phòng ngừa rủi ro và đầu tư đem lại lợi nhuận cao nhất đến từ các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực tài chính.
Đến với FTV, nhà đầu tư sẽ luôn được các chuyên gia cập nhật những thông tin mới nhất về tình hình biến động trên thị trường bằng các số liệu thống kê cụ thể hay bằng phân tích thị trường chính xác. Đồng thời, NHT cũng sẽ được cung cấp miễn phí nhiều loại tài liệu tham khảo như thống kê thị trường, biểu đồ cũng như những cách thức giao dịch của từng loại mặt hàng hóa.
